การจัดขบวนขันหมาก การเคลื่อนขบวนขันหมาก
(Thai Wedding Ceremony Eps.2)
การจัดขบวนขันหมาก
หลังจาก ฝ่ายเจ้าสาว ที่นำของเลื่อนเตือนขันหมาก ลากลับไปแล้ว ฝ่ายเจ้าบ่าวก็เริ่มจัดขบวนโดยเฒ่าแก่ หรือพ่อสื่อแม่สื่อ ที่เป็นผู้มาเจรจาสู่ขอ จะเดินนำหน้าเคียงคู่ไปกับเจ้าบ่าว ซึ่งถือพานธูปเทียนสำหรับ ใช้ไหว้พ่อแม่ ญาติผู้ใหญ่ ของฝ่ายหญิง การจัดขบวนขันหมากไม่มีกำหนดตายตัว เพราะในแต่ละท้องถิ่น อาจมีประเพณีนิยม แตกต่างกันไป
ในหนังสือ 100 ปีพระยาอนุมานราชธน หมวดขนบธรรมเนียมประเพณีเล่ม 6 ได้บอกไว้ว่า คนยกขันหมาก มักใช้เด็กรุ่นสาว ซึ่งต้องเกิดจากบิดามารดาที่ได้แต่งงานกัน แต่งตัวสวยงามเต็มยศ หรือแต่งกันเต็มที่ ส่วนใหญ่ นิยมนุ่งชุดไทยบางแห่งว่า ต้องใช้หญิงสาวพรหมจารี แต่บางแห่งก็ว่า ควรใช้หญิงสาวที่แต่งงาน มีครอบครัวแล้ว เพื่อให้ได้ครบ ตามจำนวนมเหสี 4 องค์ของพระอินทร์ ซึ่งมีกล่าวไว้ในบทถาม และตอบในเรื่อง ปิดประตูกั้นขันหมาก ที่ใช้กัน ในสมัยโบราณ
สำหรับขันอื่น ๆ เช่น ขันเงินสินสอดทองหมั้น พานใส่ผ้าไหว้ ก็ให้เด็กสาวรุ่นทำหน้าที่ยก ในสมัยโบราณ มีขันเงินทุน อีกขันหนึ่งด้วย ซึ่งต้องจัดหาคนยกไว้ให้ครบถ้วน นี่เป็นชุดที่จัดไว้ สำหรับยกขันหมากเอก ส่วนคนยกขันหมากโทนั้น จะใช้หญิงสามัญ หรือคนรุ่นไหนก็ได้ ของบางอย่างให้ผู้ชายยกจะสะดวกกว่า เช่น ต้นกล้วย ต้นอ้อย
เริ่มเคลื่อนขบวนขันหมาก
เมื่อจัดเตรียมตั้งขบวนขันหมากเป็นที่เรียบร้อยพร้อมเพรียงกันดีแล้ว ครั้นได้เวลาฤกษ์ดีมีชัย ก็เริ่มเคลื่อนขบวนได้ ส่วนใหญ่จะมีการโห่ และจุดประทัดกันเป็นที่สนุกสนาน บางทีมีการยิงปืนขึ้นฟ้าด้วย เพื่อใช้สัญญาณเสียงบอกให้ทางบ้านฝ่ายหญิงทราบ ว่าบัดนี้ขบวนขันหมาก กำลังจะเคลื่อนไปทำพิธีแล้ว
การเคลื่อนขบวน หากมีกลองยาว หรือแตรวงนำหน้า คนเฒ่าคนแก่และหนุ่มสาว ที่ไม่ได้มีหน้าที่ยกขันหมาก และข้าวของก็จะออกมาร่ายรำกันเป็นที่สนุกสนานครื้นเครง เสียงโห่และเสียงรับจะดังขึ้นเป็นระยะ ในช่วงนี้ เพื่อนเจ้าสาว จะพาเจ้าสาวไปหลบในห้อง ส่วนผู้ที่มีหน้าที่กั้นประตูเงินประตูทอง และรับขันหมากก็เตรียม ทำหน้าที่ของตน
ดังนั้นเฒ่าแก่หรือเจ้าบ่าว จะต้องเตรียมเงินใส่ซองไว้ จำนวนหนึ่ง เพื่อเป็นกุญแจ สำหรับไขผ่านประตู หรือ ด่านต่าง ๆ ไปจนกว่าจะไปถึงตัวเจ้าสาว การให้ซองสำหรับขอผ่านประตูต่าง ๆ นั้นจะต้องให้ประตูละ 2 ซอง และใส่เงินเป็นจำนวนคู่ เช่น ซองละ 20, 60, 80 หรือ 100 ไม่นิยมใส่เป็นจำนวนคี่ ซองสำหรับประตูทอง จะต้องใส่ให้มีมูลค่ามากกว่า 2 ประตูแรก
สำหรับการจุดประทัด หรือยิงปืน ให้สัญญาณนั้น นิยมจุดเมื่อเริ่มเคลื่อนขบวนครั้งหนึ่ง เมื่อมาถึงกลางทาง อีกครั้งหนึ่ง ครั้นพอถึงเขตบ้านเจ้าสาวก็จุดอีกครั้ง บางทีทางฝ่ายเจ้าสาวก็มีการยิงปืน หรือจุดประทัดรับเช่นกัน
การเคลื่อนขบวนขันหมาก
เมื่อถึงวันงานฝ่ายเจ้าบ่าว จัดเตรียมขบวนขันหมากไว้ครบถ้วนแล้ว ผู้ที่ได้รับการไหว้วาน ให้มาช่วยยกขันหมาก ก็พร้อมหน้าพร้อมตา แต่งตัวกันสวยงามดูภูมิฐาน รอจนกว่าจะถึงฤกษ์งามยามดี ตามที่ไปหาหรือไปดูเอาไว้ ก็เริ่มเคลื่อนขบวนขันหมาก ไปยังบ้านของเจ้าสาวหากบ้านของฝ่ายเจ้าสาวอยู่ไกล เมื่อใกล้ถึงวันงาน อาจนำข้าวของมาฝากไว้ที่บ้านญาติของเจ้าสาว ซึ่งอยู่ ในบริเวณใกล้เคียงกันก็ได้ หรือมาจัดข้าวของกันที่นี่เลย แต่ถ้าบ้านเจ้าบ่าว อยู่ไม่ไกลมากนัก การจัดขบวนขันหมาก แห่แหนมา จะดูครึกครื้นสนุกสนานกว่า
ของเลื่อนเตือนขันหมาก
พอใกล้เวลาได้ฤกษ์ยกขบวนขันหมาก ทางบ้านฝ่ายเจ้าสาว จะจัดสำรับกับข้าวคาวหวาน 2 คู่หรือ 4 สำรับ ให้ผู้ใหญ่ที่มีหน้ามีตา หรืออาจเป็นญาติผู้ใหญ่ของฝ่ายเจ้าสาว นำหน้าให้คนยกไปยังบ้านเจ้าบ่าว สำหรับกับข้าว คาวหวานนี้ เรียกว่า ของเลื่อนเตือนขันหมาก
เมื่อผู้นำของเลื่อนมาถึง ก็จะเจรจาปราศรัยกับผู้ใหญ่ หรือคนของฝ่ายเจ้าบ่าว ในเรื่องอันเป็นมงคลพอเป็นพิธี ส่วนคนที่ถือของเลื่อนตามผู้ใหญ่มาก็ส่งของให้กับคนของทางฝ่ายเจ้าบ่าวให้รับไปถ่ายไว้แล้วส่งภาชนะคืน พร้อมจัดของชำร่วยมอบให้เป็นรางวัลให้แก่คนยก
หลังจากนั้นผู้นำของเลื่อนก็จักนัดแนะเวลาที่ทำให้การยก หรือเคลื่อนขบวนขันหมาก และลากลับไป เป็นการ เตรียมความพร้อม ทั้งสองฝ่ายนั่นเอง เมื่อมีผู้ยกของเลื่อนเตือนขันหมากมา แสดงว่าทางบ้านฝ่ายเจ้าสาว เตรียมตัว พร้อมแล้ว ให้เริ่มเคลื่อนขบวนขันหมากไปได้
Credit:
www.thaitopwedding.com : จากหนังสือ : ประเพณี พิธีมงคล วันสำคํญของไทย ของ คุณกิติ ธนิกุล
